İlk Klima Ne Zaman İcat Edildi
İnsanlar bir icat arayışına her zaman ihtiyaç olduğunda
hayatlarını daha kolay ve rahat yaşamaları için geliştirilmiştir. Klima ise
bunlardan birisidir. Bizim ülkemizde hava şartları 4 mevsim ve keskin bir soğuk
veya sıcak yaşamayan bir iklime sahiptir. Fakat her ülke için aynı durum söz
konusu değildir.
İlk Temeli
Peki klima şuan kullandığımız gibi üretilmedi mutlaka bir geçmişi
ve fikir için temeller atılmıştır. Bu temeli Dr. John Gorrie, isimli bir doktor
ve mucit 1840’larda geliştirdiği fikir ile başlandı Gorrie, florida’da yaşaması
ve Florida’nın yüksek sıcaklıkta olması buna ihtiyaç olduğu gerçeğini gün
yüzüne çıkarmıştır.
Gorrie, bu sistemin bulunması sadece soğumaktan ziyede sıtma gibi
sıcaklığa bağlı hastalıklar ve hastanedeki rahat ortamı oluşturmak diğer büyük
etkendir. Bunun için geliştirmelerine ilk olarak kuzeyden buzlardan floridaya
taşımaktı. Tabi maliyetli bir düşünce olması fikrinden caymasına ve başka
çözümler aramasına itti. Bunun yerine daha kolay ve ucuz bir çözüm aramaya
başladı. İlk olarak Gorrie at, su ve yelken veya benzer buharla çalışan
kompresörünü kullanarak kendi başına buz oluşturabilecek bir buluş icat etti.
1851'de onun icadı için yeni bir patent verildi. Fakat 1855’deki
vefatı ile projenin gelişim ve fazarlama olanağı bitti. Buna rağmen soğutucu
sistemlerin temeli olarak bilinir.
Büyük bir atılım
Gorrie'nin fikri ölümünden sonra fazla kullanılmadı ve
geliştirilmedi. Soğutma sistemi ile uğraşan ikinci isim Willis Carrier adında bir
mühendis , ilk elektrikli klimayı yapmak için çalışmalara başladı.
1902 yılında Carrier, Buffalo Forge Company şirketi tarafından istihdam edildi.
Brooklyn'de
bulunan Sacekt-Wilhelms Litografi ve Yayıncılık Şirketi'nde dergilerin nem
nedeniyle kırıştığı için çözüm bulunması adına işe alındı.
Testler ve deneyler ile litanyum oluşturmaya devam etti. Bu
deneyler sayesinde Carrier, alanı soğutan bobinleri kullanarak nemi kontrol
edecek bir model oluşturdu. Bu deney için, “Apparatus for Treating Air (Hava
Artıma Aparatı)” diye adlandırılan bir patent verildi. Bu icat suyun ısıtılıp
soğutulmasına bağlı olarak hem nemlendirebilir hemde nemi alabilir. Ürününü
daha da iyi hale getirmek ve daha teknolojik olarak ilerlemek için çalışmaya
devam etti. Yeni otomatik kontrol sistemi, tekstil fabrikalarındaki nemin ve
hava sıcaklığının düzenlenmesine yardımcı oldu.
Carier, yaptığı buluşun sadece klima projelerinde değilde başka bir çok endüstri alanında faydalı olabileceği görmeye başladı. Daha sonra Buffalo Forgeteki işinden ayrıldı ve kendi şirketi olan Carrier Engineering Corporation'ı kurdu.
Kamu Binalarında
Klima
1904 yılında, St. Louis Dünya Fuarı sırasında işçiler Missouri
Devlet Binası'nı serin tutmak için bir tür mekanik soğutma sistemi kullandılar.
Birkaç yıl sonra 1920'lerde Amerikalılar sinema salonlarına
gitmeye başladı ve bu alanlarda havayı soğutma ihtiyacı gerekti.
İlk soğutma sistemleri sadece modifiye ısıtma sistemleriydi.
Isıtma deliklerinden soğuk hava gönderen soğutma ekipmanlarını kullandılar. Bu,
alt katların üst katlardan daha soğuk olmasına neden oldu.
Carrier Engineering Corp., 1922 yılında Los Angeles bölgesinde
tiyatrolar için çalışan bir soğutma sistemi kurdular. Bu sistemde amaç bütün
alanın eşit derecede soğutulmasını sağlamak için yüksek havalandırma deliklerine
soğuk hava pompaladı.
Carrier, 1922 yılının Mayıs ayında New York'ta bulunan Rivoli
Tiyatrosu'nda halka yeni bir havalandırma sistemi tanıttı. Bu sistemde
santrifüjlü bir soğutucu kullandı. Sistemleri daha güvenilir hale getirildi.
Önceki klima sistemlerinin bazılarına göre daha düşük maliyetlere sahip olan az
sayıda hareketli parça ve yapım aşamasına sahipti. Bu yeni gelişme, ABD
genelinde büyük ölçekli klimaların daha fazla kurulumuna yol açtı.
Hava
Soğutmalarının Evlere Girişi
Şu vakte kadar gördüğümüz sistemlerin hepsi temelde hastane,
tiyatro ve devlet binası tarzı çok sayıda insanın olduğu toplu alanlara
kuruluyordu. Fakat soğutucu sistemlerinin gelişmesi ve maliyetinin düşmesi
(yanlış anlaşılmasın her evde olacak kadar düşmedi çok zenginlerin alabileceği
değerlere geldi.) tabi genel bakıldığında ilerlemelere rağmen boyutu çok büyük
olduğu için bir çok evde kullanılamazdı.
Mevcut teknolojiyi kullanarak Frigidaire 1929'da bir sistem
odası soğutucusu oluşturdu. Bu sistem sonunda ev içinde
kullanılacak kadar küçüktü.
Ancak, bu yeni sistemler hala çok ağır ve pahalıydı ve kendi
yoğuşma ünitesine ihtiyaç duyuyordu.
Daha sonra, Frank Faust ve General Electric'in mühendisi,
kendinden soğutmalı oda tasarımını geliştirdi.
Aynı zamanda, General Motors için çalışan Thomas Midgley, Albert
Henne ve Robert McNary'nin kloroflorokarbon soğutucuları sentezledikleri de bu
zaman zarfındaydı. Bu, soğutucularda alev almaz şekilde kullanılan dünyanın ilk
sıvılarıydı.
Bununla birlikte, bu kimyasalın, ozonun tükenmesine neden olduğu
belirlenmiştir. ürünün iklim değişikliğine karşı korunma için kullanımdan
kaldırılmasına karar verilmiştir.
1990'larda, hidrofluorokarbonlar kullanılmaya başlandı çünkü ozon
etkilenmedi, ancak bunlar daha sonra iklim değişikliğine neden oldu.
