JİROSKOP NEDİR?

Jiroskop, 1817’de J. Bohnenberger icat etmiştir. Türkçe’de düzdöner olarakta bilinir. Bir dingile monte edilmiş metal bir tekerlekten yapılır. Tekerlek ve dingil metal çerçevede serbestçe dönebilir. Bu basit cihaz olan jiroskop, dönen bir silindir veya çark, spin ekseni, mafsallı yatak (Gimbal) , Çerçeve ve rotordan oluşur. Spin ekseni , içerideki çarkı çevirmek için bir ip bağlanır ve ip hızlı bir şekilde çekilerek (İp sanki beyblade fırlatıcısı gibi görev görür) içerideki tekerleğin dönmesini sağlar. Gimbal, birbirine dik açı ile sabitlenmiş iki çemberdir içerideki tekerleği kaplar (Temassız) bunlara dış taraftan bağlı bir çerçeve vardır bu çerçeveyi gimbal kendi düzleminde bir tam tur atabilsin diye sabitlenmiştir. Jiroskopların dönen tekerlekleri, dönüş eksenini belirleyen parçalardır. tekerlek, gimbalın eksenine dikey olarak bir eksen kadar dönecek şekilde ayarlanır. Bu mekanizmanın bileşenleri belli ve her hangi bir özelliği yok gibi görünür konum fark etmeksizin herhangi bir noktaya bırakırsak yer çekiminden dolayı düşer yer çekimine karşı mekanizmanın her hangi bir yeteneği yoktur. Ama tekerleği döndürürseniz her şey değişir tekerleğin daha kolay dönmesi için bir ip yeterlidir. ve tekerlek içeride dönmeye başlar jiraskop eğildiğinde veya dönderildiğinde dik tutmak için karşı yönde bir kuvvet oluşturur Tekerlek durduğunda kuvvet yok olur ve jiroskop düşer jiroskopun yönü konumu fark etmeksizin(ip üzerinde, yerde, yatay vaziyette) tekerlek döndüğü süreç her zaman dengede kalacaktır. Fizikçiler bu durumun tekerleğin bir açısal momentuma sahip olduğuna bağlamıştır. Tıpkı uzay boşluğunda hareket eden taşın yönünü değiştirmek için bir kuvvet gerekir dönen tekerleğin yönünü değiştirmek için bir kuvvete gerek olduğu için dönen tekerlek döndüğü yerde kalmak ister ve yönün değişimine karşı bir direnç gösterir.

JİROSKOP KULLANIM ALANLARI

Jiroskop havacılıkta,denizcilikte çok kullanışlıdır. Modern uçaklarda, gemiler, helikopterler, insansız hava araçları,robotlar ve güdümlü sistemlerde yönü görüntüleme ve kontrol etmek için dönen jiroskoplar kullanılır uçaklarda kullanımda ki neredeyse her sistemde aynı özel bir alanda asılı olarak uçağın konumundan bağımsız olarak aynı yönde kalmaya devam eder Uçak kanatları dönerse jiroskoptaki elektrik sensörleri pilota uçağın yönü hakkında bilgi verir jiroskoptaki denge sensörleri (ibre gibi) uçağın eğilim oranı belli bir seviyeye geldiğinde uyarı bildirisini gönderir ve uçağın dengede kalmasını sağlar. Başka bir örnek üretilen robotların dengelerinin sağlanmasında kullanılır robotun dengeli bir hareket kabiliyeti için jiraskop kullanılır.